Leki modyfikujące przebieg choroby a szczepienie - rekomendacje MSIF

Szczepienia są ważną częścią trwającej batalii przeciwko koronawirusowi. Jednak niektóre leki modyfikujące przebieg SM (ang. disease modyfing therapies –DMTs) mogą wpływać na odpowiedź immunologiczną naszego organizmu w odpowiedzi na szczepionkę przeciw Covid-19. Poniższy artykuł podsumowuje najnowsze doniesienia naukowe.

Jak szczepionki pomagają naszemu organizmowi zwalczać Covid-19?
Gdy pojawia się infekcja, komórki B, komórki T oraz makrofagi są głównymi obrońcami naszego systemu odpornościowego. Makrofagi to białe krwinki, które zjadają i trawią zarazki i martwe komórki. Zostawiają po sobie części „najeźdźcy” zwane antygenami. Organizm rozpoznaje antygeny i stymuluje przeciwciała do ataku. Przeciwciała powstają przy pomocy komórek B w procesie zwanym „odpowiedź humoralna” (zobacz słowniczek).

Produkcja przeciwciał może być wzbudzona przez podanie szczepionki albo przez infekcję i prowadzi do wytwarzania komórek pamięci B. Komórki pamięci pozostają w organizmie, więc jeśli kiedykolwiek dojdzie do ponownego kontaktu z wirusem, komórki pamięci systemu odpornościowego będą mogły z łatwością wirus rozpoznać i lepiej zwalczać. Jednocześnie, komórki T atakują już zainfekowane komórki w procesie zwanym „odpowiedź okomórkowa” (zobacz słowniczek).

Niektóre leki modyfikujące przebieg choroby mogą osłabiać odpowiedź systemu odpornościowego na szczepionki przeciw Covid-19
W badaniach klinicznych nad szczepionkami ich pierwszymi uczestnikami były osoby zdrowe, co miało zapewnić, że reakcja na szczepionkę nie jest zmieniona przez leki albo stan zdrowia. Na przykład, w badaniach nad szczepioną Pfizer/BioNTech, osoby z chorobami autoimmunologicznymi otrzymujące leczenie immunosupresyjne lub kortykosteroidy były wykluczane. Takie kryteria badań klinicznych powodują pewne trudności w ocenie jak osoby z SM odpowiadają na szczepionki.

Leki modyfikujące przebieg choroby (DMTs), stosowane w leczeniu SM, celują w system odpornościowy, albo wpływając na działanie komórek B lub T albo zmniejszając liczby tych komórek w obiegu krwi. Jeśli komórki B są celem działania leków DMT, zdolność organizmu to wytwarzania przeciwciał może być mniejsza. Oznacza to, że szczepionki mogą być mniej skuteczne u osób, które stosują albo niedawno przyjęły niektóre z leków DMT. O takich prawidłowościach donosiło już kilka artykułów naukowych, opublikowanych lub w przeddruku.

Konkluzje te wspierają przez inne badania, ze Stanów Zjednoczonych, Włoch, Francji, Szwajcarii oraz Izraela. Wykazały one słabą odpowiedź w produkcji przeciwciał na rytuksymab, okrelizumab i fingolimod, a lepszą u osób leczonych kladrybiną, alemtuzumabem i natalizumabem. Osoby przyjmujące te trzy ostatnie leki, mają większa liczbę komórek B we krwi w porównaniu do osób przyjmujących rytuksymab i okrelizumab, co może tłumaczyć dlaczego mogą one wyprodukować więcej przeciwciał.

Wciąż trwa badanie, którego celem jest ocena odpowiedzi na szczepionkę przeciw Covid-19 u osób przyjmujących ofatumumab, czekamy też na informacje dotyczące ponesimodu i ozanimod. Prawdopodobnie będzie ona podobna do tej na siponimod i fingolimod.

Czas leczenia ma znaczenie
Czas podania leczenia może mieć znaczenie. Jeśli osoba z SM ma podawany konkretny lek DMT, który obniża poziom komórek B – w szczególności okrelizumab, ofatumumab i rytuksymab - poziom komórek B u tej osoby jest obniżony, ale z czasem się podnośni. Jeśli pomiędzy podaniem leku a szczepionką przeciw Covid-19 jest długa przerwa, wytworzy się więcej przeciwciał w odpowiedzi na szczepienie. Dzieje się tak, ponieważ produkcja komórek B przywraca się - więcej komórek B znajduje się w krążeniu. Ogólnie, układ odpornościowy osób leczonych innymi silnie działającymi lekami, takimi jak alemtuzumab czy kladrybina, nie potrzebuje tak długiego czasu na powrót układu do normy, a to pozwala na wytworzenie większej liczby przeciwciał w odpowiedzi na szczepienie.

Odpowiedź immunologiczna to coś więcej niż przeciwciała – komórki T przyłączają się do walki
Jak wspomniano wcześniej, system odpornościowy reaguje na pojawienie się zarazków na dwa sposoby: odpowiedź humoralna przy pomocy komórek B oraz odpowiedź komórkowa przy pomocy komórek T. Nawet jeśli osoba nie produkuje silnej odpowiedzi na szczepienie w postaci przeciwciał, komórki T mogą wciąż odegrać kluczową rolę w tworzeniu się odpowiedzi immunologicznej. Kilka niedawnych przeddruków udowadnia, że niektóre osoby, które przyjmują leki DMT obniżające liczbę komórek B, takich jak rytuksymab czy okrelizumab, mają zadawalającą odpowiedź komórek T na szczepionki mRNA (np. Moderna czy Pfizer), mimo niskiego poziomu przeciwciał. Mniej jasne jest to jak dokładnie działają komórki T, ale mogą odgrywać istotną rolę w zapobieganiu ciężkiemu przebiegowi Covid-19.

Podsumowanie
Wiele leków modyfikujących przebieg choroby nakierowanych jest na komórki T. Ale leki te, np. fingolimod albo te, które obniżają poziom komórek B, jak rytuksymab, obniżają liczbę obecnych komórek B. Badania naukowe pokazują, że u osób leczonych fingolimodem, siponimodem, rytuksymabem i okrelizumabem odpowiedź przeciwciał generowanych przez komórki B na szczepionki jest niska. Ale u osób leczonych kladrybiną, natalizumabem i alemtuzumabem odpowiedź ta jest silniejsza.

Liczba komórek B jest związana z tym, ile przeciwciał zostało wytworzonych. Im więcej komórek B w obiegu krwi, tym łatwiej jest wytworzyć więcej przeciwciał. Jednocześnie, nawet jeśli nie dochodzi do wytworzenia przeciwciał, wydaje się, że możliwe jest pojawienie się odpowiedzi komórek T. Innymi słowy – jeśli przyjmujesz okrelizumab, rytuksymab albo fingolimod, twój system odpornościowy wciąż może odpowiedzieć na szczepionkę, ale w inny sposób. Oznacza to, że jeśli pojawi się wirus, komórki T pomogą zmniejszyć ciężkość choroby.

Jest wiele elementów tej układanki, w tym czas przyjmowania szczepionek, wiek, typ szczepionki, jak dużo czasu minęło od przyjęcia DMT, liczba komórek B i odpowiedź komórek T. Liczba informacji jest coraz większa, a każdego dnia uczymy i dowiadujemy się więcej.

Konkluzja
Odsyłamy do rekomendacji dotyczących Covid-19 i szczepień na naszej stronie www.

Źródło:

https://www.msif.org/news/2021/09/27/how-do-people-with-ms-respond-to-covid-19-vaccines/

 Słowniczek pojęć

Antygen – molekuła obecna na zewnątrz wirusa, która wyzwala odpowiedź układu odpornościowego. Przeciwciała wiążą się z antygenami i mogą spowodować śmierć komórki wirusa.
Covid-19 – choroba (Covid-19) wywoływana przez wirus Sars-CoV-2.
Komórki B – limfocyty B, grupa komórek układu odpornościowego, które mają różnorodne funkcje (zobacz „odpowiedź humoralna”).
Komórki T – limfocyty T, grupa komórek odpornościowych. Niektóre z nich to „pomocnicy” CD4 +,”zabójcy” CD8, oraz komórki pamięci T, wszystkie z nich mają inne zadania (zobacz odpowiedź komórkowa).
Odpowiedź komórkowa – odpowiedź odpornościowa wewnątrz zainfekowanej komórki generowana przez komórki T. Komórki T (albo komórki CD8+ T) wyszukują i niszczą komórki zainfekowane wirusem. Inne, nazywane pomocowymi komórkami T (lub komórkami CD4+) mają istotną rolę w działaniu układu odpornościowego, w tym stymulowania produkcji przeciwciał i zabójczych komórek T. Komórki T są aktywowane po tym, gdy wirus zainfekuje organizm. Odgrywają ważną rolę w zwalczaniu trwającej infekcji. Odpowiedź zabójczych komórek T może może wpłynąć na różnicę pomiędzy infekcją łagodną a ciężką, wymagającą hospitalizacji. Jest również możliwe, że mogą zmniejszać rozpowszechnianie się infekcji.
Odpowiedź humoralna – zwana również odpornością mediowaną przez przeciwciała. Komórki B wiążą się z antygenami na powierzchni wirusa. Oprócz antygenów, komórki B potrzebują drugiego sygnału do aktywacji – np. pomocniczych komórek T. W obecności obu bodźców, komórki B mogą stać się komórkami plazmatycznymi i komórkami pamięci B. Komórki plazmatyczne wyzwalają przeciwciała. Komórki pamięci B produkują przeciwciała wiążące się z powierzchnią komórki i są swoiste w walce z wirusem. Komórki pamięci B żyją długi czas, pozwalając organizmowi na szybszą i silniejszą reakcje w przypadku ponownego pojawienia się tego samego wirusa.
Przeciwciała – proteiny wykorzystywane przez nasz system odpornościowy do identyfikowania i usuwania najeźdźców, takich jak wirusy.
Przeddruk – rodzaj opracowania naukowego, który pojawia się przed formalnie zrecenzowanym artykułem w magazynie naukowym. Przeddruki są często niesformatowanymi artykułami dostępnymi bezpłatnie. Pozwalają na dzielenie się danymi tak szybko, jak to możliwe. Jednakże, w obszarach szybko rozwijających się, badania opisywane w przeddrukach jest albo obalane albo replikowane niedługo po publikacji.
SARS-CoV-2: koronawirus powodujący chorobę COVID-19.
Serokonwersja – powstanie przeciwciał przeciwko wirusowi w surowicy krwi – albo po infekcji albo po immunizacji (szczepieniu).
Szczepienie – podanie szczepionki, aby wesprzeć system odpornościowy i stworzyć ochronę przeciwko chorobie (immunizacja).