Diagnozowanie SM

Aby postawić diagnozę SM lekarz musi przede wszystkim przeprowadzić z tobą wywiad i zebrać dokładną historię medyczną, a także przeprowadzić pogłębione badanie neurologiczne. Rozpoznanie SM oparte jest bowiem na obrazie klinicznym choroby. Przeprowadza się również inne badania, z których najważniejszym i obecnie stosowanym rutynowo jest rezonans magnetyczny (MRI, ang. Magnetic Resonance Imagining). Do badań dodatkowych, nie zawsze wykonywanych, należą też badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) i potencjały wywołane (PW) – wzorkowe, somatosensoryczne, słuchowe. Poniżej zamieszczamy bardziej szczegółowy opis tych badań:

Wywiad kliniczny
W trakcie spotkania neurolog zbierze od ciebie szczegółowy wywiad, w czasie którego pytać będzie o objawy, które pojawiały się u ciebie w przeszłości oraz o te obecne. Ważne jest, abyś podał jak najwięcej informacji oraz szczegółów dotyczących objawów, samopoczucia, stanu zdrowia, które pamiętasz. Dodatkowo, przeprowadzi badanie neurologiczne, za pomocą którego oceni m.in. twoje odruchy, reakcje na bodźce czuciowe, wzrokowe, poruszanie się. W trakcie diagnostyki, ale również po postawieniu rozpoznania SM spotkasz się z określeniem skala EDSS. To tzw. Rozszerzona Skala Niewydolności Ruchowej (ang, Expanded Disability Status Scale, EDSS), która służy do określania stopnia niesprawności i jej postępu, ale pozwala także określić, czy zastosowane leczenie hamujące przebieg choroby (za pomocą leków modyfikujących przebieg choroby, o których przeczytasz więcej tutaj) jest skuteczne. Na skali EDSS ocenia się następujące funkcje: motorykę (poruszanie się), funkcje móżdżkowe, funkcje pnia mózgu, czucie, funkcje pęcherza i jelita grubego, wzrok, funkcje umysłowe. Osoba badana może uzyskać od 0 do 10 punktów, gdzie 0 oznacza całkowitą wydolność ruchową bez żadnych objawów neurologicznych, a 10 - zgon.

Rezonans magnetyczny
To bardzo czułe badanie obrazowe, które tworzy obraz przekroju narządów wewnętrznych – w przypadku stwardnienia rozsianego – twojego mózgu i rdzenia kręgowego. Obecnie MRI stosuje się standardowo w diagnostyce SM, pozwala na potwierdzenie rozproszenia objawów choroby w czasie i przestrzeni, co wpływa również na skrócenie procesu diagnostycznego Ponad 95% pacjentów z klinicznie pewnym SM ma zmiany widoczne w MRI mózgu. Rezonans pozwala na wykrycie aktywnych zmian demielinizacyjnych (lezji, blizn), dzięki niemu lekarz może monitorować aktywności choroby, a także ocenić skuteczności leczenia. Wykonywanie MRI zalecane jest w przypadku rzutowo-remisyjnej postaci SM.. Rezonans magnetyczny wykorzystuje działanie pola magnetycznego i fal radiowych w celu pomiaru zachowania protonów w wodzie obecnej w tkankach. W trakcie badania podaje się kontrast (gadolin), dzięki któremu możliwe jest wykrycie aktywnego procesu demielinizacyjnego. Kontrast podaje się zarówno w procesie diagnostycznym jak również w monitorowaniu postępu choroby i leczenia. W diagnostyce SM istotne znaczenie ma również badanie rezonansem magnetycznym rdzenia kręgowego – niezbędne w przypadku pierwotnie postępującej postaci SM lub gdy u danej osoby dominują objawy o pochodzeniu z rdzenia. MRI jest szczególnie przydatny w diagnozowaniu osób, u których stwierdzono tak zwany klinicznie izolowany zespołu objawów (CIS). Badanie pozwala ocenić ryzyko rozwoju CIS w pełnoobjawowe SM. MRI jest stosowany również w diagnostyce różnicowej. Badanie jest nieinwazyjne, bezbolesne i bezpieczne, nie ma wpływu na zdrowie. Zazwyczaj trwa kilkadziesiąt minut, w czasie których będziesz leżeć nieruchomo w aparacie rezonansu magnetycznego. Do badania należy zdjąć wszystko, co metalowe lub poinformować lekarza o elementach metalowych, np. implantach, protezach. Rezonans magnetyczny to głośne urządzenie, zatem w trakcie badania można spodziewać się hałasu. Zazwyczaj stosuje się aparaty 1,5 teslowe.

Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego
Płyn mózgowo-rdzeniowy to ciecz wytwarzana w układzie komorowym naszego mózgu. Jego zadaniem jest przede wszystkim chronić mózg przed uszkodzeniami. Badanie płyny mózgowo-rdzeniowego jest istotną częścią diagnostyki SM. Przeprowadzane jest celem oceny ogólnej oraz dwóch parametrów: prążków oligoklonalnych oraz indeksu IgG. Dostarczają one informacji na temat zapalnych procesów toczących się w obrębie OUN. Prążki oligoklonalne występują u większości pacjentów z SM, choć pojawiają się również u pacjentów z innymi chorobami immunologicznymi i zapalnymi układu nerwowego. Podwyższony poziom IgG wskazuje na aktywność procesu immunologicznego w OUN. Obecnie badanie PMR nie jest wymagane w każdym przypadku, wymagane jest jednak w przypadku osób z CIS (izolowanym zespołem objawów) oraz w sytuacji, gdy podejrzewa się pierwotnie postępującą postać SM. Jest to też istotny element diagnozy różnicowej. Samo badanie PMR nie wystarcza do postawienia diagnozy SM! Procedura badania polega na wkłuciu igły pomiędzy kręgi kręgosłupa lędźwiowego do przestrzeni, w której znajduje się płyn PMR. Zazwyczaj będziesz musieć położyć się na boku z podkurczonymi nogami (do klatki piersiowej). Plecy powinny być mocno wygięte. Pobranie płynu może się odbyć także w pozycji siedzącej. Lekarz odkaża okolice twojego kręgosłupa, gdzie będzie wprowadzona igła i wstrzykuje miejscowe znieczulenie a potem wkłuwa igłę.

Potencjały wywołane
To badanie wykorzystujące aktywność elektryczną mózgu na bodziec. Pomaga ocenić przewodzenie w drogach nerwowych, które mogą być uszkodzone w przebiegu procesów zapalnych SM (ponieważ choroba niszczy otoczkę nerwów – mielinę, przepływ informacji wzdłuż nerwów jest zaburzony). Najczęściej stosuje się wzrokowe potencjały wywołane, które obrazują zajęcie dróg wzrokowych – jak szybko wędruje sygnał z twoich oczu do mózgu. Ponadto, badane mogą być również słuchowe potencjały wywołane pnia mózgu oraz somatosensoryczne potencjały wywołane, które dotyczą dróg czuciowych (zaburzeń czucia). Uznaje się je za badanie dodatkowe, którego wynik oceniany samodzielnie, nie jest w stanie postawić rozpoznania SM. Prowadzący badanie nałoży ci na twoją głowę elektrody, które powinny pokrywać się z tymi obszarami mózgu. Prowadzący badanie następnie dostarcza odpowiedniego bodźca (np. dźwięku) i zapisuje odpowiedź mózgu na ten bodziec.

Powyższe badania pozwolą lekarzowi ocenić czy twoje objawy spełniają kryteria diagnostyczne stwardnienia rozsianego, jak również pomogą wykluczyć inne możliwe przyczyny objawów, których doświadczasz. Być może lekarz zleci też wykonanie dodatkowych badań. Obecnie obowiązującymi kryteriami, które pozwalają na stwierdzenie stwardnienia rozsianego, są Kryteria McDonalda z 2017 roku.

ROCZNIE DIAGNOZA STWARDNIENIA ROZSIANEGO STAWIANA JEST U 2000 OSÓB!

Diagnoza kliniczna pewnej rzutowo-remisyjnej postaci SM, która nie wymaga przeprowadzenia dalszych badań, stwierdzana jest gdy:
- wykazane zostało rozsianie zmian demielinizacyjnych w czasie - oznacza to, że neurolog stwierdza wystąpienie przynajmniej 2 rzutów przedzielonych minimum jednym miesiącem remisji (powrotu do stanu zdrowia przed rzutem)
ORAZ wykazane rozsianie zmian demielinizacyjnych w przestrzeni - oznacza to, że neurolog stwierdza wystąpienie zmian w przynajmniej 2 miejscach ośrodkowego układu nerwowego
ORAZ przeprowadzono diagnozę różnicową - neurolog wykluczył inne, możliwe przyczyny twoich objawów.

Diagnoza pierwotnie postępującej postaci SM stawiana jest, gdy neurolog stwierdza progresję choroby, czyli ciągłe pogorszenie się stanu zdrowia w ciągu roku (a więc pojawiania się i utrzymywanie nowych objawów uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego bez okresów reemisji) ORAZ 2 z poniższych:
- przynajmniej 1 zmianę demielinizacyjną w mózgu w jednej lub więcej lokalizacji w mózgu;
- 2 lub więcej zmian demielinizacyjnych w rdzeniu kręgowym;
- wystąpienie 2 lub więcej prążków oligoklonalnych w płynie mózgowo-rdzeniowym świadczących o zapaleniu toczącym się w OUN.

Kryteria diagnostyczne McDonalda z 2017 pozwalają również na szybsze rozpoznanie stwardnienia rozsianego u osoby, u której stwierdzono tzw. CIS, czyli klinicznie izolowany zespół (jednorazowy epizod pojawienia się objawów SM, będący wynikiem demielinizacji w jednym lub więcej obszarów ośrodkowego układu nerwowego). 

Zapraszamy do objerzenia filmu, w którym dr Artur Sadowski, neurolog, opowiada co robić - krok po kroku - w przypadku wystąpienia objawów SM: