Leczenie SM w Polsce

SM jest chorobą przewlekłą. Wciąż nie jest też poznana konkretna przyczyna choroby. W związku z tym wciąż nie wynaleziono jeszcze lekarstwa, które mogłoby z SM wyleczyć. Na szczęście jednak nauka nie pozostaje bezradna wobec stwardnienia rozsianego. Ponad 20 lat temu pojawiły się pierwsze leki, które wpływają na postęp choroby.

Poniżej znajdziesz wiele przydatnych informacji dotyczących leczenia osób z SM w Polsce. Jeśli jednak będziesz mieć dodatkowe pytania, zadzwoń do nas (22) 127 48 50 lub napisz: cism@ptsr.org.pl. Odpowiemy na wszystkie pytania!

Obecnie na świecie i w Polsce dostępnych jest kilkanaście leków (terapii) immunomodulujących/modyfikujących (ang. disease modyfing therapies, DMTs), czyli mających wpływ na przebieg stwardnienia rozsianego. Poniżej znajdziesz wiele przydatnych faktów o tych preparatach:

1. Mechanizm leków modyfikujących przebieg choroby opiera się głównie na redukcji lub zatrzymaniu wywoływanych przez chorobę zapaleń w mózgu i rdzeniu kręgowym (ośrodkowym układzie nerwowym, OUN). Pozwala to na zmniejszanie lub całkowite zredukowanie liczby rzutów, zahamowanie progresji niepełnosprawności. Niektóre z leków zmniejszają również atrofię mózgu.

2. Leki immunomodulujące stosuje się przede wszystkim w rzutowo-remisyjnej postaci SM (ang. relapsing-remitting multiple sclerosis, RRMS), ponieważ właśnie dla tego typu stwardnienia rozsianego charakterystyczne są zapalenia.

3. Liczne dowody naukowe pokazują, że terapię lekami immunomodulującymi należy rozpocząć tak szybko, jak to tylko możliwe, bowiem wtedy leczenie przynosi najlepsze efekty. Brak rzutów i dobre samopoczucie u osoby chorej, która się nie leczy nie oznacza, że jej choroba jest nieaktywna - tylko 1 na 10 zmian aktywnych, widocznych w badaniu rezonansu magnetycznego, daje objawy w postaci rzutu!

4. Leczenie stwardnienia rozsianego w Polsce odbywa się w ramach programu lekowego  (B.29) refundowanego przez Ministerstwo Zdrowia. Oznacza ta, że osoba z SM, jeśli posiada ubezpieczenie zdrowotne, może leczyć się za darmo.

5. Terapia pacjentów z rzutowo-remisyjną postacią SM najczęściej rozpoczyna się od podania leku należącego do leków tzw. I linii. Są to interferony beta i octan glatirameru, ale również leki nowszej generacji, silniejsze i bardziej skuteczne: fumaran dimetylu, teryflunomid, ozanimod, ponesimod, ofatumumab, okrelizumab i kladrybina.
Jeśli choroba u osoby z rzutowo-remisyjną postacią SM rozwija się szybko i agresywnie (ang. rapidly evolving severe, RES) lub gdy leczenie lekami I linii nie przynosi oczekiwanych rezultatów przez określony czas (przez jeden pełny cykl leczenia, zazwyczaj rok, w trakcie którego wciąż obserwuje się aktywność zapalną), wdraża się leki tzw. II linii. Należą do nich: fingolimod, natalizumab.

6. Leczenie pierwotnie postępującej postaci SM (ang. primary progressive MS, PPMS) prowadzi się okrelizumabem, a lek na wtórnie postępującą postać SM (ang. secondary progressive MS, SPMS) to siponimod. Kierowane są dla pacjentów z wczesnymi postaciami obu typów.

7. Leki modyfikujące przebieg SM mają różne sposoby podawania (doustnie - tabletki, w postaci zastrzyków bądź wlewów), różną częstość podawania (codziennie, co kilka dni, co dwa tygodnie, raz na pół roku, a nawet tylko kilkurazowo). Różni je także to, czy możesz zaaplikować je sobie samodzielnie czy konieczna musi być wizyta w placówce leczniczej.
I tak:
- interferon beta 1-a podaje się w formie wstrzyknięcia 3 razy w tygodniu.
- interferon beta 1-b podaje się w formie podskórnego wstrzyknięcia co 2 dzień.
- peginterferon beta 1-b podaje się w formie wstrzyknięcia raz na 2 tygodnie.
- octan glatirameru podaje się w formie podskórnego wstrzyknięcia raz na dobę lub 3 razy w tygodniu.
- fumaran dimetylu to tabletka przyjmowana 2 razy dziennie.
- teryflunomid przyjmuje się w postaci tableki raz dziennie.
- ofatumumab dawkowany jest w ampułkostrzykwace co miesiąc.
- ponesimod - tabletka jeden raz na dobę.
- ozanimod - tabletka przyjmowana raz na dobę.
- okrelizumab - lek przyjmowany jest w postaci dożylnego wlewu raz na 6 miesięcy.
- kladrybina - lek podawany jest raz na rok, przez dwa lata, w formie tabletek.
- natalizumab - wlew dożylni raz na 4 tygodnie.
- fingolimod - jedna kapsułka raz na dobę.
- siponimod - jest podawany w formie kapsułki raz na dobę.
- alemtuzumab - podaje się w postaci dożylnej infuzji, w dwóch kursach.

*Leczenie powinno być rozpoczynane i prowadzone pod nadzorem neurologa mającego doświadczenie w leczeniu pacjentów ze stwardnieniem rozsianym. Niektóre z preparatów wymienionych powyżej wymagają podania dawki początkowej i jej zwiększania, a potem podtrzymywania leczenia dawką podtrzymującą. Szczegóły dot. dawkowania konkretnych preparatów znaleźć można w charakterystykach produktów leczniczych (tj. w ChPL).

8. To, jaki lek zostanie ci zaproponowany zależy od: postaci choroby, jej aktywności, przebiegu, twojego stanu neurologicznego, ale też planów na przyszłość, w tym prokreacyjnych, trybu i stylu życia. Dobierając terapię należy uwzględnić swoje preferencje co do sposobu podawania leku i stylu życia oraz planów prokreacyjnych. TO WSPÓLNY WYBÓR PACJENTA I LEKARZA, który powinien uwzględniać czynniki wspomniane wyżej.

9. Tak jak wszystkie dostępne leki na świecie (nawet te bez recepty) tak i preparaty modyfikujące przebieg SM mają swoje skutki uboczne. Szczegółowy ich wykaz, a także częstotliwość występowania można znaleźć w charakterystyce produktu leczniczego (ChPL) każdego preparatu. Należy jednak pamiętać, że nie u każdego skutki uboczne będą występować. Zawsze należy również rozważyć korzyści płynące z przyjmowania danego leczenia do możliwych efektów niepożądanych.

10.  Neurolog, który stawiał diagnozę SM powinien zawsze poinformować Cię, czy w Twoim przypadku jest możliwe leczenie i gdzie możesz je otrzymać.
W Polsce znajduje się ponad 100 ośrodków prowadzących leczenie pacjentów chorych na SM. Obecnie nie obowiązuje rejonizacja, a więc chory może wybrać sobie placówkę, w której chce się leczyć i to właśnie z nią się skontaktować. Niestety czasem bywa tak, że dana placówka nie ma dostępnych „od ręki” miejsc w programie lekowym i zgłaszając się do takiego ośrodka, pacjent zostanie wpisany na listę oczekujących na leczenie, do tzw. kolejki.
W takim przypadku możesz zdecydować się na leczenie w innym miejscu, które oferuje szybsze podanie terapii.
Aby ułatwić decyzje o wyborze ośrodka leczenia, poniżej przedstawiamy link do strony Narodowego Funduszu Zdrowia, na której publikowane są ośrodki leczące SM wraz z terminami oczekiwania na włączenie do terapii.
Link do strony NFZ: https://terminyleczenia.nfz.gov.pl/#
Aby znaleźć ośrodek należy wpisać:
- w „przypadek” – stabilny
- w „jakiego świadczenia szukasz” – leczenie chorych stwardnienie rozsiane
Możesz wybrać też województwo i miejscowość. 

11. Każda placówka prowadząca program lekowy B.29 powinna mieć wszystkie stosowane w ramach programu leki modyfikujące przebieg choroby.

12. Niektóre leki modyfikujące przebieg choroby muszą być podawane w szpitalu, przez wykwalifikowany personel, inne mogą być samodzielnie przyjmowane w domu - wtedy należy je jedynie odebrać w szpitalnej aptece.

13.  Przyjmowanie leków będzie wiązało się z badaniami przed rozpoczęciem terapii, kontrolnymi wizytami u lekarza oraz badaniami w trakcie (m.in. regularne badania krwi oraz cykliczny MRI).

14. Nie możesz leczyć się w ramach B.29? Przeczytaj więcej o badaniach klinicznych prowadzonych w SM.