Objawy SM - wiem więcej

Stwardnienie rozsiane charakteryzuje się uszkodzeniami określonych obszarów ośrodkowego układu nerwowego. Objawy SM są efektem zapaleń w mózgu i rdzeniu kręgowych, a to jaki objaw wystąpi u danej osoby zależy od tego, która część została objęta zapaleniem lub w jakim obszarze doszło do uszkodzeń nerwów. Nie ma jednego wzorca objawów SM – każda osoba chorująca może doświadczać różnych symptomów, o różnym nasileniu, które mogą wystąpić w różnych momentach chorowania.

Wczesne objawy SM to takie, które pojawiają się w momencie wystąpienia choroby, rozwijają się gwałtownie. Należą do nich:
- zaburzenia widzenia, najczęściej w postaci tzw. zapalenia nerwu wzrokowego, które zazwyczaj dotyczący jednego oka. Przejawia się zaburzeniami ostrości widzenia, błyskami i punktami świetlnymi, podwójnym widzeniem, mroczkami w polu widzenia, ubytkiem pola widzenia. Objawem zejściowym zapalenie nerwu wzrokowego może być również zaburzenie widzenia barw. Zapaleniu nerwu wzrokowego towarzyszyć może ból gałki ocznej.
To często (aż u 25% chorych na SM) pierwszy objaw stwardnienia rozsianego;
- zaburzenia czucia, przejawiające się np. mrowieniem, drętwieniem, uczuciem pieczenia, przeczulicą, które mogą nieść ze sobą duży dyskomfort, albo nawet ból;
- stopniowo narastający niedowład;
- zaburzenia równowagi takie jak uczucie niestabilności, nieprawidłowego położenia w przestrzeni, z towarzyszącymi zawrotami głowy czy uczuciem "wirowania podłogi"; 

Z kolei do najczęstszych objawów SM należą:
- zaburzenia czucia - drętwienia, mrowienia, objawy korzeniowe, kłujący ból, pieczenie. Jednym z tego typu objawów jest tzw. objaw Lermitte'a, który opisać można jako wrażenie prądu przebiegającego wzdłuż kręgosłupa i kończyn co jest efektem przygięcia głowy do klatki piersiowej;
- zaburzenia ruchowe - niedowład, ciężkość kończyn, które mogą mieć charakter postępujący, zależne są od pory dnia, temperatury itp.;
- zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów,drżenia - mogą wpływać na poruszanie się, zazwyczaj pojawiają się na bardziej zaawansowanych etapach choroby;
- spastyczność - jest to nadmierne nieprawidłowe napięcie mięśni, które powoduje, że mięśnie nie rozluźniają się powodując sztywność. Dotyczyć może różnych części ciała. Występuje o około 70% chorych. Czynnikami nasilającymi je są ból, gorączka, przewlekłe zaparcia i infekcje dróg moczowych. Spastyczność można leczyć farmakologicznie, ważna jest jednak rehabilitacja ruchowa i prewencja w tym zakresie;
- przewlekłe zmęczenie - pojawia się u około 90% osób żyjących z SM i przejawia się jako utrata energii zarówno fizycznej jak i psychicznej. Może być samodzielnym objawem choroby lub towarzyszyć depresji, zaburzeniom snu czy utracie siły mięśni. Czynnikami wyzwalającymi zmęczenie są wysoka temperatura i wilgotność. Może wpływać na nasilenie się innych objawów: depresji, zaburzeń poznawczych czy dysfunkcji motorycznych;
- zaburzenia funkcji zwieraczy również występują u około 90% osób żyjących z SM. Mogą charakteryzować się trudnościami w oddawaniu moczu lub stolca, albo wręcz przeciwnie – wiążą się z nietrzymaniem moczu lub stolca. W przypadku ich wystąpienia można zastosować leczenie objawowe. Ważna jest również prewencja, czyli ćwiczenie mięśni zwieraczy np. dzięki ćwiczeniom mięśni Kegla;
- zaburzenia funkcji seksualnych występują średnio u 70% osób żyjących z SM, a ich objawy są różne. Mogą mieć podłoże biologiczne, psychologiczne lub społeczne. Więcej na ten temat czytaj w zakładce: SM i seks;
- ból towarzyszy około 60% przypadków zachorowań na SM i może mieć różne podłoże: neuropatyczne, psychogenne, zapalne czy mieszane. Jego leczenie należy rozpocząć od określenia natężenia i rodzaju bólu. Należy pamiętać, że oceny samego bólu zawsze dokonuje osoba chora;
- zaburzenia funkcji poznawczych pojawią się u około 60% osób żyjących z SM i może przejawiać się jako problemy z koncentracją, zapamiętywaniem, prędkością przetwarzania informacji czy planowaniem albo podejmowaniem decyzji. Stanowi trudność w procesie nauki i w pracy, dlatego nie należy go lekceważyć. To również zaburzenia funkcji językowych, najczęściej przejawiające się problemami w znalezieniu odpowiedniego słowa, przez co komunikacja staje się mniej płynna. Podejrzewasz u siebie wystąpienie zaburzeń funkcji poznawczych? Zgłoś się do neuropsychologa!;
- zaburzenia psychiczne takie depresja (pojawia się nawet u 70% osób z SM) (o depresji w SM więcej poniżej), chwiejność emocjonalna, zaburzenia lękowe, zespół rzekomoopuszkowy;
- dyzartria to nieprawidłowa produkcja i kontrola wypowiedzi słownych, z zaburzonym tempem i siłą mowy, wynikająca z osłabienia aparatu artykulacyjnego i fonacyjnego (języka, warg, podniebienia, aparatu oddechowego). Dyzartria charakteryzuje się spowolnioną, nieprecyzyjną, bełkotliwą mową, osłabioną siłą głosu i kontrolą tonu głosu, pauzami pomiędzy słowami, mową nosową.
- dysfagia to zaburzenia przebiegu funkcji połykania od pobrania pokarmu/płynu do jamy ustnej do przedostania się do żołądka.

Pamiętaj! SM nazywana jest chorobą 1000 twarzy, ponieważ nie ma dwóch osób o takim samym przebiegu schorzenia. To, że najczęściej występującym objawem SM jest przewlekłe zmęczenie nie oznacza, że wystąpi on także u ciebie.

Czasem, niektóre z objawów SM nazywa się niewidocznymi lub niewidzialnymi ponieważ nie są dostrzegalne na pierwszy rzut oka lub tak oczywiste dla osób postronnych. Niewidoczne objawy mogą utrudniać osobom z SM codzienne funkcjonowanie i obniżać jakość ich życia nie mniej niż te dostrzegalne (jak np. problemy z poruszaniem się). 

Dla ludzi z zewnątrz, osoba z SM doświadczająca niewidocznych objawów może wyglądać tak jak wcześniej, a jej funkcjonowanie na pozór może wydawać się niezmienione. Niewidzialne objawy mogą być też często źle interpretowane przez osoby z zewnątrz, które nie wiedzą o ich istnieniu, np. chory na SM doświadczający przewlekłego zmęczenia może być postrzegany jako rozleniwiony, a ten z depresją jako celowo unikający kontaktu z otoczeniem.

Do niewidocznych objawów SM można zaliczyć:
- problemy ze wzrokiem - rozmazany obraz, podwójne widzenie;
- zaburzenia poznawcze - trudności z pamięcią, koncentracją uwagi, przetwarzaniem informacji;
- przewlekłe zmęczenie -  zmęczenie, które utrzymuje się długo, nie mija po odpoczynku;
- ból będący wynikiem np. spastyczności, drętwienia, nieprzyjemnych doznań czuciowych (np. pieczenia);
- zaburzenia pracy pęcherza moczowego i jelit - nietrzymanie moczu, problemy z kontrolą zwieraczy, zaparcia;
- depresja i inne zaburzenia nastroju;
- zawroty głowy;
- problemy seksualne.

Niewidoczne objawy to złożony temat, do którego należy podejść bardzo indywidualnie. Nie ma jednej recepty ani złotej rady na to co możesz zrobić, jednak na pewno wśród wiele sposobów radzenia sobie znajdziesz taki, który okaże się skuteczny w twoim przypadku.

Zobacz animację o niewidzialnych objawach SM, przygotowaną przez Australijskie Towarzystwo SM (https://www.msaustralia.org.au/):

Posłuchaj też innych naszych webinarów i materiałów dot. objawów niewidocznych: https://ptsr.org.pl/strona/168,webinary-i-podcasty-o-sm