Ciąża i czas przed

Dla par planujących posiadanie potomstwa, ważną informacją jest, że SM nie wpływa na płodność, przebieg ciąży, sposób rozwiązania ani na ryzyko poronienia. Ponieważ tę chorobę należy leczyć jak najwcześniej, terapię trzeba wpisać w plany macierzyńskie. Leczenie immunomodulujące w znakomitej większości wymaga stosowania skutecznej antykoncepcji. Powyższe nie oznacza, że pacjentka chora na SM i leczona, powinna zrezygnować z macierzyństwa. 

Kiedy pacjentki z SM powinny porozmawiać z lekarzem o swoich planach prokreacyjnych?
- w momencie postawienia diagnozy stwardnienia rozsianego,
- planując włączenie pierwszego i kolejnych leków,
- zanim podejmą próby poczęcia potomstwa.
Dlaczego?Należy omówić z lekarzem kwestie bezpieczeństwa przyjmowania danego leku modyfikującego przebieg choroby w kontekście macierzyństwa, już na etapie ich wdrażania. Dotyczy to zarówno okresu przed planowaną ciążą jak i po zajściu w ciążę. Jest to tak niezwykle ważne, ponieważ większość leków stosowanych w terapii SM wymaga odstawienia przed zajściem w ciążę, ponadto – w różnym czasie przed poczęcie, aby "wypłukać" je z organizmu.
Pacjentki z SM nie powinny też - planując potomstwo – samodzielnie podejmować decyzji o przerwaniu przyjmowania leków. W razie nieplanowanej ciąży należy jak najszybciej skontaktować się z prowadzącym neurologiem.

Co zatem z lekami modyfikującymi przebieg choroby?
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi do momentu zajścia w ciążę można przyjmować octan glatirameru i interferony, a także fumaran dimetylu. Dwa pierwsze wymienione w uzasadnionych przypadkach są dopuszczone do stosowania nawet w okresie ciąży. Zadecydował o tym ich dobry profil bezpieczeństwa, brak wpływu na rozwijający się płód. Interferon beta i octan glatirameru, a także ofatumumab nie są przeciwwskazane w czasie karmienia piersią.

Kiedy zacząć starania o dziecko?
W kontekście SM, najlepszym momentem na rozpoczęcie starań o zajście w ciążę jest taki, gdy aktywność choroby u pacjentki jest pod dobrą kontrolą, czyli w ostatnim okresie minimum roku nie wystąpiły rzuty ani nowe/aktywne zmiany w MRI, a pacjentka wraz z lekarzem prowadzącym przedyskutowała dalsze postępowanie terapeutyczne. Możliwa bowiem jest zmiana terapii, by zminimalizować ryzyko pogorszenia się SM w okresie starania się o dziecko i w czasie ciąży.

Co jeszcze?
Pacjentka chora na SM, która jest w ciąży, powinna pozostawać pod opieką światłego ginekologa-położnika, a prowadzenie ciąży nie odbiega od tego u zdrowych kobiet. Schemat wizyt, zakres zlecanych badań, suplementacja są takie same jak w populacji ogólnej. Warto pomyśleć o wyborze ginekologa i rozejrzeć się za kimś, kto budzi zaufanie, zna stwardnienie rozsiane i ma wolę współpracy z neurologiem. Im lepiej kobieta z SM przygotuje się do ciąży, tym będą większe szanse na prawidłowy przebieg ciąży przy dobrej kontroli SM.
Należy pamiętać, że SM i jego objawy oraz niektóre leki mogą powodować problemy natury seksualnej (np. utratę libido, problemy z osiągnięciem erekcji, niedostateczne nawilżenie pochwy, problem z osiąganiem orgazmu). Gdy takie występują, powinno się rozważyć konsultację z ginekologiem lub seksuologiem.
SM nie wpływa na płodność, ale współcześnie wiele par ma problem z poczęciem. Pierwsze niepowodzenia nie powinny zniechęcać - badania wskazują, że średni czas starania się o dziecko to 12 miesięcy. Jeżeli jednak para doświadcza przedłużających się trudności z poczęciem dziecka, należy rozważyć konsultację dotyczącą wspomagania płodności. Współcześnie medycyna oferuje różne możliwości: inseminacja domaciczna, zapłodnienie in vitro, iniekcja plemnika do cytoplazmy jaja. Gdy rozważane będzie leczenie niepłodności należy mieć pewność, że stwardnienie rozsiane jest dobrze kontrolowane.

Opracowanie merytoryczne powyższego materiału - prof. dr hab. n. med. Ewa Krzystanek

Jeśli już zajdziesz w ciążę
Kobieta z SM będąca w ciąży, tak jak kobiety niechorujące, powinna o siebie dbać, w tym unikać palenia, ćwiczyć mięśnie dna miednicy (tutaj o poradę można zgłosić się do fizjoterapeuty uroginekologicznego), uprawiać odpowiednią dla niej aktywność fizyczną (jeśli nie jest przeciwskazana). Powinna również przyjmować odpowiednie suplementy oraz regularnie poddawać się wszelkim niezbędnym badaniom.
W opiece nad ciężarną z SM dużą rolę odgrywa współpraca interdyscyplinarnego zespołu i różnych specjalistów (neurologa, ginekologa, rehabilitanta, pielęgniarki, psychologa itp.)

Wpływ SM na:
- dziecko
SM nie ma negatywnego wpływu na przebieg ciąży, porodu i stan dziecka. Choroba nie zwiększa ryzyka powikłań w ciąży i podczas porodu ani wad wrodzonych u dziecka w porównaniu z populacją ogólną.
- rzuty
Aktywność choroby zwykle zmniejsza się w okresie ciąży, szczególnie w ostatnim trymestrze. Dość często można spotkać się z informacją, która jest jak najbardziej prawdziwa, że ciąża najczęściej oznacza mniej rzutów, przede wszystkim u kobiet, u których SM przebiega łagodnie lub umiarkowanie. Ma to prawdopodobnie związek z wytwarzaniem w tym czasie przez organizm większej liczby naturalnych immunosupresantów. Czasem jednak nawet w ciąży zdarzają się rzuty, zwłaszcza u tych pań, u których choroba jest bardziej aktywna. Jeśli jest taka potrzeba, po pierwszym trymestrze można zastosować kortykosteroidy.
- przebieg choroby
Większość badań nie wykazała ogólnego negatywnego wpływu ciąży na niesprawność długoterminową związaną ze SM, co więcej istnieją badania pokazujące, że może mieć wręcz pozytywny wpływ na przebieg choroby. Wiele kobiet obserwuje poprawę objawów SM w ciąży, może się jednak niestety zdarzyć, że niektóre z objawów nasilą się, zwłaszcza na późniejszych etapach, np. problemy z układem moczowych (bardzo często występują u kobiet ciężarnych), zmęczenie, czy zaburzenia równowagi (w ciąży cały czas zmienia się środek ciężkości).
- infekcje dróg moczowych
Bardzo istotną kwestią są infekcje dolnych dróg moczowych - mogą one zdarzać się w ciąży dość często i mogą nasilać czasowo objawy SM. Ważne, aby kobieta z SM, gdy pojawią się u niej objawy takiej infekcji – udała się po konsultację i leczenie do specjalisty – nie tylko ze względu na symptomy stwardnienia rozsianego, ale również zdrowie dziecka.