W związku z rozpoczętą kampanią szczepień przeciwko infekcji Covid-19 i licznymi zapytaniami pacjentów chorujących na SM odnośnie bezpieczeństwa i skuteczności tych szczepień Doradcza Komisja Medyczna PTSR przekazuje swoje aktualne stanowisko w tej sprawie.

 W związku z tym, iż szczepienia są w bardzo wczesnej fazie i wiedza na ten temat jest intensywnie gromadzona poniższe rekomendacje odpowiadają sytuacji na chwilę obecną. Zaleca sięśledzenie dalszych komunikatów, które będą uwzględniały wiedzę wynikającą z  rozwoju programu szczepień.

Czy pacjent chorujący na SM powinien zaszczepić się przeciwko Covid-19?

Pacjenci chorujący na SM są tak samo narażeni na zachorowanie na Covid-19, mają takie same czynniki ryzyka jak wszyscy inni ludzie i są tak samo narażeni na konsekwencje tej infekcji, w tym śmiertelne. Przebieg infekcji Covid-19 u pacjentów chorujących na SM jest podobny jak u osób niechorujących na SM, ale według niektórych danych leczenie lekami deplecyjnymi (Ocrevus, Lemtrada, Mavenclad) może powodować cięższy przebieg Covid-19. Szczepienie zapewnia 95% szanse na unikniecie zachorowania na Covid-19 i jego konsekwencje niezależnie od płci, wieku, masy ciała i chorób współistniejących (1). W chwili obecnej brak jest danych przeciwko szczepieniu anty-Covid-19 u pacjentów z SM, ale decyzja powinna być podjęta indywidualnie uwzględniając korzyść względem ryzyka.

Czy szczepienie jest bezpieczne dla pacjentów chorujących na SM ?

Aktualnie stosowana szczepionka firmy Pfizer została przebadana w ostatniej, III fazie badania, na grupie 43 548  osób (1). W okresie mediany 2 miesięcy po drugim podaniu szczepionki nie wykazano niepokojących objawów ubocznych. Obserwowano głównie ból w miejscu wstrzyknięcia oraz zmęczenie i ból głowy. Nie ma danych aby przypuszczać, iż profil bezpieczeństwa u pacjentów z SM będzie inny niż w populacji ogólnej. Wpływ szczepionki na ewentualne wystąpienie rzutu choroby lub pogorszenie progresji nie jest jeszcze znany.

Zgodnie z rejestracją, obecnie dostępna szczepionka może być stosowana u pacjentów od 16 roku życia, dotyczy zatem także młodzieży z SM. Nie mamy danych dotyczących dzieci młodszych.

 Czy szczepienie będzie skuteczne u pacjentów z SM ?

Pacjenci chorujący na SM są leczeni lekami, które wpływają na funkcje układu odpornościowego, który jest odpowiedzialny za wytworzenie odpowiedniej skuteczności szczepionki.  Stąd pojawiają się pytania czy szczepionka u pacjentów z SM będzie skuteczna. Leki stosowane w terapii SM dzielą się na trzy kategorie: nie hamujące lub minimalnie hamujące funkcje układu odpornościowego (Avonex, Rebif, Betaferon, Plegridy i Copaxone), druga grupa mająca umiarkowany wpływ na układ odpornościowy (Tecfidera, Aubagio, Gilenya, Tysabri, Mayzent, Ozanimod) i trzecia grupa to leki deplecyjne, które mają  bardziej istotny i długotrwały wpływ na układ odpornościowy (Ocrelizumab, Lemtrada, Mavenclad, Rytuksimab). W przypadku niektórych leków drugiej grupy i leków z trzeciej grupy zadawane są pytania czy u pacjentów leczonych tymi lekami szczepionka będzie skuteczna tzn. będzie zapobiegać zakażeniu Covid-19. W związku z tym, iż w chwili obecnej nie ma danych w jaki sposób leki te mogą wpływać na skuteczność szczepionki Covid-19 musimy posiłkować się wynikami badań na temat wpływu tych leków na skuteczność szczepienia przeciwko innym wirusom np. grypy u pacjentów z SM. Badanie te wykazały, iż leczenie Ocrevusem, po 12 tygodniach od ostatniej dawki leku, zmniejszają skuteczność generowania mechanizmów odpornościowych wywoływanych przez szczepienie, ale ciągle szczepienie zachowało zdolność zapobiegania zachorowaniu na grypę(2). W przypadku Lemtrady wykazano, iż po 6 miesiącach od ostatnie dawki leku szczepienia są tak samo skuteczne jak u pacjentów nieleczonych Lemtradą(3). Stąd można wnioskować, iż pacjenci SM leczeni lekami silnie wpływającymi na układ odpornościowy również odniosą korzyść ze szczepienia Covid-19.

Czy należy zmieć sposób leczenia w związku ze szczepieniem Covid-19 ?

Leczenie lekami pierwszej i drugiej grupy powinno być kontynuowane bez zmian w schemacie leczenia. W przypadku leków trzeciej grupy nie należy stosować szczepionki w okresie 6 tygodni przed podaniem leku i dążyć do podania leku jak najpóźniej po wcześniejszej dawce leku. Nie wcześniej niż 3 miesiące od poprzedniej dawki Ocrelizumabu (2) i 6 miesięcy w przypadku Lemtrady (3). W zawiązku z tym można rozważyć opóźnienie podania kolejnej dawki leku np. Ocrevus powyżej 6 miesięcy (1-2 miesiące) i dokonać szczepienia jak najpóźniej od poprzedniej dawki (ale z zachowaniem 6 tygodni przed podaniem kolejnej dawki), aby zminimalizować ewentualny efekt ograniczający skuteczności szczepionki.

Kiedy należy dokonać szczepienia u pacjentów z SM rozpoczynających leczenie ?

W przypadku leków pierwszej grupy można dokonać szczepienia bezpośrednio przed rozpoczęciem leczenia, a w przypadku niektórych leków drugiej (Gilenya, Mayzent) i wszystkich z trzeciej grupy  szczepienie powinno być zakończone przed podaniem leku z zachowaniem okresu czasu na rozwój pełnej skuteczności szczepionki. Dla Gilenyi  są to 4 tygodnie , dla Ocrevusa, Mavencladu i Lemtrady 6 tygodni

Czy rodzina pacjentów z SM powinna zaszczepić się na Covid-19 ?

Tak. W ten sposób dodatkowo zmniejszy ryzyko zachorowania na Covid-19 przez pacjentów z SM. Ponieważ nie mamy danych dotyczących dzieci młodszych, więc w ich przypadku szczególnie istotne jest zaszczepienie osób z najbliższego otoczenia.

Zachęcamy również do zapoznania się ze stanowiskiem dotyczącym szczepień u chorych z SM przygotowanym przez Sekcję SM i Neuroimmunologii Polskiego Towarzystwa Neurologicznego:

https://ptneuro.pl/pl/o_ptn/aktualnosci/stanowisko_sekcji_sm_i_neuroimmunologii_ptn_ws_szczepien_przeciwko_wirusowi_sars_cov_2_chorych_z_sm

Bibliografia:

1.Polack FP I wsp. Safety and Efficacy of the BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine N Engl J Med 2020, 383(27):2603-2615.

2. Amit Bar-Or I wsp.  Effect of ocrelizumab on vaccine responses in patients with multiple sclerosis: The VELOCE study. Neurology, 95(14):e1999-e2008.

3.McCarthy CL I wsp. Immune competence after alemtuzumab treatment of multiple sclerosis. Neurology 2013, 81(10): 872–876.