Czy wirus Epsteina-Barr (EBV) może powodować SM?

 Mimo, że wciąż niejasnym pozostaje, co dokładnie prowadzi do zachorowania na stwardnienie rozsiane, to za prawdopodobną uznaje się kombinację genów, czynników środowiskowych i stylu życia. Wciąż jednak nie można definitywnie stwierdzić, że jeden konkretny czynnik jest odpowiedzialny za pojawienie się SM, albo że zestawienie różnych elementów zwiększa ryzyko pojawienia się choroby. Niedawno opublikowane wyniki badania dają mocne podwaliny pod jedną z hipotez, sugerującą, że wirus Epsteina-Barra (EBV) jest jednym z czynników ryzyka.

 Czym jest wirus EBV?

EBV to rodzaj wirusa opryszczki. Jest jednym z najczęściej występujących wirusów na świecie, pojawiającym się u 9 na 10 osób. Przenosi się poprzez płyny ustrojowe, takie jak np. ślina i powoduje choroby zakaźne, m.in mononukleozę, zwaną gorączką gruczołową. Po zwalczeniu choroby, mimo wyzdrowienia, EBV pozostaje w organizmie (jest „niemy”), powodując - trwającą całe życie - ukrytą infekcję.

Jaki jest związek między EBV a SM?

Po zwalczeniu wirusa, układ odpornościowy zostawia w ciele elementy „najeźdźcy” - tak zwane antygeny. Organizm rozpoznaje antygeny i stymuluje produkcję przeciwciał, by pomóc systemowi odpornościowemu w walce z wirusem, jeśli ten znów zaatakuje organizm. Przeciwciała EBV były już łączone z kilkoma typami raka oraz chorobami autoimmunologicznymi, w tym SM. Badania sugerują, że ukryte przeciwciała EBV mogą wchodzić w reakcję z układem odpornościowym i nerwowym, powodując powstanie choroby.

Wiele doniesień naukowych podkreślało już relację między EBV i stwardnieniem rozsianym, wykazując obecność przeciwciał EVB nawet u 99% osób chorujących na SM. I podobnie, większość osób, u których nie stwierdza się obecności przeciwciał EVB, nie jest w grupie ryzyka rozwoju SM.

Co mówi nowe badanie?

Profesor Alberto Ascherio i jego współpracownicy z Harvard T.H. Chan School of Public Health w Cambridge, Stany Zjednoczone, przez 20 lat przebadali 10 milionów osób z personelu wojskowego US. Badacze chcieli sprawdzić, czy infekcja wirusem Epsteina-Barr zwiększa ryzyko pojawienia się stwardnienia rozsianego.

Na początku badania pobrali próbki krwi od wszystkich uczestników i zmierzyli poziom przeciwciał EVB, by ocenić czy ktoś był zarażony wirusem w przeszłości. Pobierali też próbki krwi każdego roku, aby sprawdzić, czy osoby niezarażone zostały w którymś momencie nosicielami EBV. Badacze zmierzyli również poziom światła neurofilamentu (NfL) – biomarkera, który pozwala wnioskować o stanie choroby. NfL jest często wykrywane we krwi osób, u których pojawia się jakiegoś rodzaju uszkodzenie układu nerwowego, np. mieliny w przebiegu SM.

U osób, które chorują na stwardnienie rozsiane, poziom NfL we krwi jest wysoki nawet 6 lat przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby. Ascherio i współpracownicy wykryli, że u osób z SM poziom NfL wzrastał jedynie po infekcji EBV. To doprowadziło badaczy do konkluzji, że infekcja wirusem Epsteina-Barr pojawiła się u tych pacjentów przed zachorowaniem na SM.

Z 10 milionów osób, które poddane były analizie, u 801 zdiagnozowano stwardnienie rozsiane, a w tej grupie 800 miało przeciwciała EBV. Naukowcy wykryli, że ogólne ryzyko rozwoju SM wzrastało 32-krotnie po infekcji EBV. Przebadali uczestników również pod kątem innych wirusów, jak wirus cytomegalii (CMV), który również powszechnie występuje w populacji ludzkiej. Nie dopatrzyli się jednak żadnej zmiany w ryzyku zachorowania na SM po infekcji CMV.

Wysokie prawdopodobieństwo zachorowania na stwardnienie rozsiane osób zakażonych wirusem EBV, wraz z dużą liczbą przebadanych osób, jest mocnym dowodem na to, że choroba Epsteina-Barr może być istotnym czynnikiem ryzyka pojawienia się SM.

Co wyniki tego badania oznaczają dla osób z SM?

Wyniki badania sugerują, że przeciwciała EBV są związane ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na stwardnienie rozsiane. Jednakże, ponieważ większość osób zainfekowanych wirusem EBV nie choruje na SM, EBV sam w sobie nie jest wystarczającym powodem pojawienia się SM. Obecnie zadaniem naukowców jest zrozumienie tego, dlaczego niektóre osoby zarażone wirusem Epsteina-Barr chorują na SM, a inne nie.

Między wykryciem przeciwciał EBV a pojawieniem się pierwszych objawów stwardnienia rozsianego mija nawet 10 lat. Nie jest to do końca zrozumiałe, ale coraz liczniejsze dowody sugerują, że istnieje wczesna faza stwardnienia rozsianego, nazywana fazą prodromalną. Uważa się, że w jej trakcie choroba w organizmie się rozwija, mimo, że chory nie doświadcza typowych objawów SM. W tym okresie przeciwciała EBV mogą powoli zwalczać obronę systemu odpornościowego i nerwowego.

Ponieważ uniknięcie infekcji EBV jest niemożliwe, odpowiedzią mogą być szczepionki przeciwko wirusowi. I - jeśli EBV jest czynnikiem ryzyka SM – możliwym wydaje się stworzenie szczepionki przeciw EBV, która mogłaby chronić przed SM. Obecnie trwa wiele badań oceniających szczepionki przeciw EBV, jak również leki, które celowane są w wirusa EBV u osób, które chorują na stwardnienie rozsiane. W styczniu 2022 jedna z firm farmaceutycznych rozpoczęła pierwszą fazę badań klinicznych nad możliwą szczepionką przeciw wirusowi Epsteina-Barr, testując ją na zdrowych ochotnikach. Badania będą trwały jeszcze przez dłuższy czas, ale ich rezultaty mogą mieć istotne implikacje na przyszłą profilaktykę i leczenie SM.

Tłumaczenie:Marta Szantroch

Źródło: Multiple Sclerosis International Federation