Test krwi do badania aktywności stwardnienia rozsianego?
Czy test z krwi mierzący poziom łańcucha światła neurofilamentów może przewidzieć przyszłą aktywność stwardnienia rozsianego? W poszukiwaniu symptomów SM
Przebieg SM u każdej osoby jest nieprzewidywalny, a pacjent, by przekonać się o tym czy terapia modyfikująca przebieg choroby (ang. disease modyfing therapy, DMT) jest skuteczna w walce z krótko i długoterminową aktywnością choroby, może być zmuszony czekać wiele miesięcy. Poszukiwanie biomarkera przewidującego aktywność choroby i jej progresję, a także monitorującego odpowiedź na terapię jest wciąż wyzwaniem.
Łańcuch światła neurofilamentów (NfL) jest komponentą komórek nerwowych, uwalnianą do płynu mózgowo-rdzeniowego, a potem, po uszkodzeniu nerwów - do krwi. Jego wyższe poziomy mogą odzwierciedlać trwającą aktywność choroby. Niedawne postępy umożliwiły pomiar NfL we krwi, co daje mu dodatkowy potencjał w obszarze klinicznym - biomarkera SM. Brakuje jednak kluczowych informacji na temat standardowych wartości NfL we krwi i jak ich zmieniający się poziom powinien być interpretowany przez lekarzy i osoby z SM.
Co pokazało badanie naukowe
Zespół badawczy pochodzi z Kohortowej Grupy Badawczej Swiss MS z Centrum SM Szpitala Uniwersyteckiego w Bazylei, prowadzonej przez prof. Jensa Kuhle. Pierwszym celem grupy było ustalenie standardowej wartość NfL w surowicy krwi w populacji ogólnej, by mogła być potem wykorzystywana jako punkt odniesienia do porównań z chorymi na SM. Nawet u osób bez żadnych problemów zdrowotnych poziomy NfL we krwi wzrastają wraz z wiekiem. Wyjaśnienie tych czynników jest istotnym pierwszym krokiem w kierunku zrozumienia tego, co poziomy NfL oznaczają w kontekście SM.
Badacze mieli dostęp do ponad 10 000. próbek krwi z biobanków w Europie i Stanach Zjednoczonych, co pozwoliło im ustalić standardowy poziom NfL dla różnych grup wiekowych. Badacze odkryli, że w populacji ogólnej poziom NfL wzrasta o ok. 2% rocznie i zaczyna rosnąć szybciej od około 50. roku życia. Wykryli również, że wyższa masa ciała jest powiązana z niższym poziomem NfL.
Na bazie tych odkryć zespół opracował model statystyczny dopasowujący poziomy NfL do różnic w wieku i masie ciała i pozwalający na wyciągnięcie wyniku standardowego (wynik Z)/percentylowego. Wynik Z dla NfL odzwierciedla odchylenie od tego, co uznawane jest za standardowe w populacji ogólnej o określonym wieku i wadze.
Następnie naukowcy testowali wartość predykcyjną wyniku na dostępnych im próbkach krwi pochodzących od 1 313. uczestników Szwajcarskiej Kohorty SM - grupy złożonej z osób z SM, które były pod obserwacją lekarzy już od kilku lat i którzy podarowali swoje próbki krwi do biobanku. Badacze wykazali, że wyższy wynik Z był sygnałem ostrzegawczym, mogącym informować o ryzyku większej aktywności choroby takiej jak rzuty, większa niesprawność albo aktywnych zapalenia w mózgu widocznych w MRI w kolejnym roku.
Badacze przyjrzeli się również wynikom Z dla NfL pod kątem możliwości oceny tego, jak dobrze działają terapie lekowe na SM. W porównaniu międzygrupowym, wynik Z dla NfL u osób, które przyjmowały bardziej skuteczne terapie, był bliżej wartości standardowych niż u tych, którzy leczyli się mniej silnymi preparatami 1 liniowymi (interferony, octan glatirameru). Ci bowiem mieli wyższe wyniki Z, bliższe tym, które obserwowano u osób nie leczących się żadnymi preparatami.
Zespół był w stanie potwierdzić swoje konkluzje w próbkach krwi od 4 341. uczestników należących do szwedzkiego rejestru SM.
Dr Robert Fox, Przewodniczący Komitetu Sterującego Międzynarodowego Sojuszu dla Postępującego SM (ang. International Progressive MS Alliance) powiedział: - Badanie to znaczący krok naprzód, przybliżający nas do stworzenia testu z krwi, który będzie mógł przewidzieć indywidualne ryzyko dla przyszłej aktywności choroby, a także stwierdzić jak dobrze u danej osoby działa terapia modyfikująca przebieg choroby. Ponadto, to ważny postęp w kierunku potrzeby wciąż jeszcze niezaspokojonej, a kluczowej: odkrycia biomarkerów, które na wczesnym etapie pokażą odpowiedź na leczenie, co może przełożyć się zarówno na poprawę opieki klinicznej jak i przyspieszyć badania kliniczne nad nowymi terapiami.
Trwają dodatkowe badania, które mają pomóc zrozumieć to, jak na poziom NfL w surowicy krwi mogą wpływać inne schorzenia, czy poziom NfL różni się istotnie pomiędzy populacjami, jak i to jak ów biomarker może być wykorzystywany w badaniach klinicznych jako miara skuteczności.
Aby spopularyzować tę ważną pracę, a także ułatwić wykorzystywanie wyniku Z (albo percentyli) w praktyce klinicznej, zespół dr Kuhle stworzył platformę online. Umożliwia ona lekarzom przeliczenie indywidualnego wyniku Z, po to by móc zinterpretować pomiar NfL u osób z SM, dostosowany do ich wieku i masy ciała i by był on potencjalnym sposobem na ocenę obecnej i przyszłej aktywności choroby.
Więcej na temat badania i jego wynikach przeczytać można w The Lancet Neurology: https://www.thelancet.com/journals/laneur/article/PIIS1474-4422(22)00009-6/fulltext
Tłumaczenie: Marta Szantroch