Światowy Tydzień Mózgu trwa i z tej okazji poruszamy kolejny bardzo ciekawy temat – w jaki sposób ćwiczenia fizyczne wpływają na mózg osób chorujących na stwardnienie rozsiane i przebieg choroby? Czy pozytywne skutki są potwierdzone badaniami naukowymi i czy widać je „gołym okiem”?

W kontekście sportu i stwardnienia rozsianego, bardzo ciekawym wydaje się zagadnienie  neurotropowego czynnika pochodzenia mózgowego (ang. brain derived neurotrophic factor, BDNF)
- białka wydzielanego przez neurony.  Co jest w nim tak niezwykłego? BNDF prowadzi m.in. do powstawania i wzrostu nerwów, przyczyniając się do plastyczności dróg nerwowych i ich naprawy. Poziom BDNF w płynie mózgowo-rdzeniowym i surowicy jest niższy u osób chorych na stwardnienie rozsiane, w porównaniu z osobami zdrowymi. I choć wciąż mało jest jeszcze badań naukowych, niektóre z nich starają się sprawdzić, czy indukowany ćwiczeniami fizycznymi poziom BDNF w surowicy zmienia się u osób z SM. Bardzo ciekawe wyniki w tym temacie zaprezentowali Wens i współpracownicy. Do swojego badania zrekrutowali osoby chore na rzutowo-remisyjną postać SM, po czym podzielili je na 2 grupy, z których jedna uczestniczyła w 24 tygodniowym programie ćwiczeniowym, druga natomiast nie została nim objęta. Przed przystąpieniem do programu, u wszystkich uczestników sprawdzony został poziom BDNF. Program ćwiczeniowy był połączeniem treningu kardio i oporowego, a czas i intensywność sesji zwiększała się. Co stwierdzili badacze? Istotną różnicę między poziomem BDNF u osób z SM, które wzięły udział w programie ćwiczeniowym, w porównaniu do tych, które nie były nim objęte, podkreślając tym samym neuroprotekcyjną rolę BDNF.

Z kolei inni badacze w 2019 r. przeprowadzili przegląd piśmiennictwa dotyczącego ćwiczeń i ich wpływu na biomarkery SM (lezje widoczne w badaniach obrazowych, przepustowość bariery krew-mózg, czynniki neurotroficzne czy atrofię mózgu). Wyniki tej metaanalizy doprowadziły do wniosków, że ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, uprawiane 2 -3 razy w tygodniu, przez przynajmniej 4 tygodnie, mogą poprawić funkcjonowanie mózgu, m.in. w zakresie redukcji przepuszczalności bariery krew-mózg i wzrostu niektórych czynników neurotroficznych jak np. BDNF.

A co z neurodegeneracją? Neurodegeneracja w SM to proces, w którym dochodzi do utraty komórek nerwowych w wyniku zapaleń i uszkodzeń, a tym samym do atrofii (zaniku) mózgu. Atrofia mózgu z kolei związana jest m.in. z pogarszaniem się stanu chorobowego czy funkcji poznawczych. Badania wykazały, że ćwiczenia pozwalają na zachowanie objętości istoty szarej (ciał komórek nerwowych) i integralności istoty białej (włókien nerwowych przenoszących informacje), co z kolei przekłada się na szybkość przetwarzania informacji czy np. wzrost objętości hipokampa (niezwykle ważnej struktury dla funkcjonowania pamięci). Inne badanie pokazało, że ćwiczenia opierające się na progresywnym oporze mogą prowadzić do zwiększenia grubości kory mózgowej, co może mieć efekt neuroprotekcyjny.

Oczywiście należy pamiętać, że mimo obiecujących doniesień, wiele z tych badań ma one swoje ograniczenia. I choć aktywność fizyczna jest szczególnie wskazana przy SM, powinna ona być dobrze dobrana, łączyć ćwiczenia aerobowe z tymi oporowymi, a osoby chore nie powinny zapominać o stosowaniu leczenia modyfikującego przebieg choroby.

Źródła: Wens i inni, 2016; Negaresh i inni, 2019; Guo i inni, 2019; Feasel i inni, 2020; Kjølhede i inni, 2017.